Scene 1

УНИВЕРЗИТЕТ “ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ“- ШТИП

(АВТОРИЗИРАНИ ПРЕДАВАЊА)

Доцент д-р. Андон Мајхошев

Доцент д-р. Војо Беловски

Scene 2

Трудовото право како гранка на правото е една од фундаменталните

правни дисциплини. Некои автори оваа правна дисциплина уште ја 
нарекуваат наука за работните односи, бидејќи во најголема мера таа ги 
проучува правните норми, начела, принципи и институти кои се однесуваат 
на трудот и работниот однос. Денес, Трудовото право има големо значење 
во системот на правни дисциплини и правниот систем на секоја држава, 
бидејќи трудот (работниот однос) е основата на секоја држава, без разлика 
на степенот на општествено економскиот развој на истата.

Денес во академската средина генерално преовладуваат два основни

пристапи во изучувањето на овој предмет. Едниот пристап се однесува на 
изучување на трудовото право во потесна смисла (само работните односи) 
и вториот пристап е проучување на трудовото право во поширока смисла на 
зборот, каде освен работните односи се изучуваат и правата на социјално 
осигурување.

Нашиот пристап во изучувањето на овој предмет е во поширока

смисла на зборот, бидејќи авторизираните предавања се така коцепирани 
да студентите се стекнат со солидно теоретско и практично сознание од 
областа на работните односи, но и другите права кои произлегуваат од 
работниот однос, односно правата на социјалното осигурување (пензиско-
инвалидско, здравствено, осигурување во случај на невработеност и сл.). 
Со поширокиот пристап сметаме дека студентите ќе стекнат поширока 
престава и сознанија за правата, обврските  и одговорностите од работниот 
однос и правата од социјално осигурување.

Целта и смислата на овој труд е на студентите да им ги приближиме

и појасниме најважните правни институти и институции на трудовото право, 
сфатено во поширока смисла на зборот. Во тој контекст, трудот 
(авторизираните предавања) е концепиран, така што, на едноставен начин 
да им ги приближиме интегрално сите конкретните одредби од Законот за 
работните односи и другите прописи од ова област кои се однесуваат на 
правата, обврските и одговорноститe на работникот и работодавачот кои се 
уредени со повеќе закони, подзаконски акти и колективни договори.

Трудот содржи повеќе поглавја кои систематски се разработени и

поврзани по логичен редослед. Така, во почетокот на нашите авторизирани 
предавања се содржани општите прашања на трудовото право. Најпрво ги 
разгледуваме 
предметот, 
содржината, 
дефиницијата, 
субјектите,

карактеристиките на трудовото право, значењето, називите, односот на 
трудовото право со другите правни дисциплини, развојот, изворите на 
трудовото право (меѓународни, регионални, националнии, хетерономни, 
автономни) и др.

Во трудот респектабилно место зазема и развојот, улогата,

значењето на Меѓународната организација натрудот (МОТ), која е креатор и 
релевантен контролор во имплементацијата на меѓународните стандарди 
на трудот. Во таа насока, дадени се и најважните меѓународни конвенции и 
препораки на МОТ како извори на трудовото право, како и препознавање на

Scene 3

разликата на правната природа помеѓу конвенциите и препораките, а исто 
така должно внимание е посветено и на организационата структура на МОТ.

Исто така, во трудот посебно внимание е посветено на работните

односи. Ова поглавје започнува со определување на поимот работен однос, 
елементите на работниот однос, начелата на работниот однос, субјектите и 
др. Во тие рамки, посебен акцент е ставен на дискриминацијата во сферата 
на работните односи, вознемирувањето на работното место (мобинг).

Нераскинлив дел на работниот однос е и договорот за вработување,

кој му дава правна димензија на истиот. Во ова поглавје се посветува 
значајно внимание на поимот, содржината и видовите на договорот за 
вработување. Во тие рамки, се разгледуваат начините на престанокот на 
важноста на договорот за вработување.

Следуваат поглавјата кои се посветени на платите и надоместоците

од плата, работното време, паузите, отсуствата и одморите, безбедноста и 
здравјето при работа, посебната заштита на посебни категории на 
вработени (жената, работниците под 18 години возраст, инвалидите, 
повозрасните работници), како и остварувањето на правата, обврските и 
одговорностите од работен однос.

Колективното преговарање, односно колективните договори, како

автономен извор на трудовото право, исто така, се предмет на 
разгледување 
во 
трудот. 
Ова 
поглавје 
започнува 
со 
поимното

определување на колективниот договор, дефиницијата, теориите за 
правната природа, предметот, содржината на колективните договори, 
субјектите, правната рамка (меѓународна, регионална и национална), 
институционалната рамка, моделите на преставување, репрезентативноста 
и постапката за стекнување на репрезентативен статус на синдикатите и 
здруженијата на работодавачите и др.

Економско социјалниот совет, како трипартитно тело, кое има

исклучиво советодаво-консултативна функција, исто така, има свое значајно 
место во поновата историја на трудовото право, па затоа му посветивме 
доволен простот студентите да се запознаат и со надлежностите и 
значењето на ова тело.

Познато е дека работните односи по својата природа се конфликтни,

кои предизвикуваат колективни и индивидуални спорови: штрајкови и разни 
други видови на работнички незадоволства. Едно  поглавје е посветено и на 
штрајкот, правото на штрајк и начинот на негово организирање.

Природно 
продолжение 
на 
предходното 
поглавие, 
секако 
е

проблематиката која е поврзана со мирното решавање на индивидуалните 
и колективните работни спорови.

Потоа следува поглавјето кое се однесува на инспекцискиот надзор

во областа на трудот како нераскинлив дел на предметот трудово право.

Сосема за крај, поместени се прашањата кои се однесуваат на

правата од пензиско-инвалидското, здравственото, осигурувањето во случај 
на невработеност, како и други правни институти поврзани со оваа 
проблематика.

Scene 4

Авторизираните предавања во текот на наредниот период  ќе се

надградува, во зависност од динамиката на законските измени во оваa 
област и хармонизацијата и унификацијата со правото на Европската унија 
и меѓународното право.

Труд, односно авторизираните предавања во потполност одговара на

современите европски универзитетски стандарди и на новите наставни 
планови и програми кои се воведени на Факултетот за правни науки-Штип.

Вo времето на подготвувањето на овој труд, постојано се

наметнуваше прашањето за структурата и обемот на трудот од аспект на 
програмска 
содржина 
на 
предметот. 
Како 
автори 
оценивме 
дека

содржината е сеопфатна, кореспондира со програмата и соодветно е 
прилагодена за потребите на студентите.

Scene 5

1.        ОСНОВНИ ПРАШАЊА НА  ТРУДОВОТО ПРАВО

1.1  ПРЕДМЕТ, СОДРЖИНА, ДЕФИНИЦИЈА, СУБЈЕКТИ  И

КАРАКТЕРИСТИКИ НА  ТРУДОВОТО  ПРАВО

1.1/1 Предмет на трудовото право 
 
Трудовото право е релативно нова, млада правна дисциплина и

неговото постоење се бележи за период од едно столетие.1 Неговиот  
развој и подем се манифестираат како на субјектите на кои се однесуваат 
неговите принципи и норми, така и на односите што  ги уредува, особено на 
неговиот предмет.

Трудовото право, како гранка на правото и правна наука е во

перманентна експанзија. Во современото општество, трудовото право, на 
почетокот, ги опфаќаше само индустриските работници, а денеска тоа, со 
правните норми кои ги уредува, принципи и начела ги опфаќа сите 
вработени лица, во една држава, без оглед на тоа што работат и за кои 
дејности засноваат работен однос (јавен и приватен сектор и странци како 
вработени лица). Прописите од областа на трудовото право  се 
применуваат како на вработените и работодавачите во приватнот сектор 
(стопанството), така и во нестопанските дејности. 
 
Важноста на трудовото право се огледа и во фактот што тоа ја

регулира положбата, правата и обврските, животните и работните услови на 
најмногубројното население во една држава, а тоа се вработените, 
уредувајќи ги на тој начин и егзистенционалните прашања на нивниот 
секојденевен живот. 
 
Што се однесува до предметот на трудовото право, помеѓу

теоретичарите од ова област, неспорно е дека „тоа е самостојна правна 
гранка која има свој посебен предмет на проучување, а тоа се работните 
односи, односно односите што се воспоставуваат во областа на трудот. 
 
Значи, предмет на изучување на трудовото право е, пред се, трудот,2

чија основа, е работниот однос, што се воспоставува меѓу работникот, кој

1 Во текот на 19 век Трудовото право се оденесуваше на заштитата на децата и жените и на посебна  
заштита на одредени категории работници кои поради болест, старост, инвалидност беа опфатени. 
Денешното трудово право ги опфаќа скоро сите вработени во едно општество (една држава).  
2 „Секој труд од една страна е потрошок на човековата работна сила во физиолошка смисла и во 
ова својство на еднаков човечки или апстрактен човечки труд, ја создава вредноста на стоката. Од 
друга страна, секој труд е потрошок на човековата работна сила во посебна целесообразна форма, а 
во ова својство на конкретен полезен труд тој произведува употребни вредности“. Karl Marks, 
Капитал, Мисла, Скопје, 1975, стр.53. 
„Употребувањето на работната сила е самиот труд. Купецот на работната сила ја троши со тоа што 
нејзиниот продавач ја пушта да работи за купецот“.  
„Под работна сила, или способност за труд разбирам целокупност на физичките и духовните 
способности што постојат во телесноста, во живата личност на човекот и што ги става тој во движење 
секојпат, кога произведува употребни вредности од било кој вид“. Karl Marks, Капитал, Мисла, Скопје, 
1975, страна 163 и 154.

Scene 6

го отстапува (изнајмува) својот труд (работни активности), за да може да 
обезбеди средства за лична и семејна егзистениција и сопствениците на 
средствата за работа (капиталот) – работодавачите.3  
 
Иако работните односи кои настануваат во областа на трудот се

основен предмет на трудовото право, сепак секој труд не преставува 
предмет на трудовото право. Предмет на оваа гранка на правниот систем 
претставува само трудот на кого му е основ работниот однос.  
 
Во трудово – правната теорија не постои несогласување дека како

предмет 
на 
трудовото 
право 
се 
работно 
– 
правните 
односи.

Несогласувањето се однесува на прашањето дали проблематиката на 
социјалното осигурување треба да претставува  предмет на трудовото 
право или не. Повеќето автори, во предметот и содржината на трудовото 
право ја вклучуваат и проблематиката на социјалното осигурување во 
случај на болест, повреда при работа, старост и смрт. Како аргументи за 
таквата своја определба го наведуваат фактот дека правото на социјално 
осигурување е едно од основните права од работен однос и дека тоа во 
најголем дел ги опфаќа лицата во работен однос (и оние кои биле во 
работен однос, пример, здравствено осигурување и осигурување во случај 
на невработеност). 
 
Според други автори, предметот на трудовото право треба да се

ограничи само на проблематиката на работните односи, а материјата на 
социјалното 
осигурување 
(пензиско 
и 
инвалидско, 
здравствено 
и

осигурување во случај на невработеност) да се инкорпорира во системот 
на социјалната политика. За ова како аргумент се наведува фактот што 
додека лицата од работен однос покрај правата по основ на работа ги 
имаат и правата од социјалното осигурување, додека лицата кои не се во 
работен однос ги имаат сите права од социјалното осигурување, но ги 
немаат правата од работен однос. Овие автори најчесто зборуваат за 
трудово и социјално право, сакајќи да укажат дека било кој од овие 
термини да се употребува е претесен за да го изрази предметот и 
содржината на трудовото право. 
 
Искуствата во определувањето на предметот и содржината на

трудовото право во современиот свет јасно ја изразува тенденцијата на 
одвојување на социјалното осигурување од трудовото право. Таквата 
тенденција се аргументира со фактот дека модерната и современата 
политика на социјалното осигурување и обезбедување се повеќе излегува 
од традиционалните рамки на заштита само на оние лица кои се во работен 
однос.4

3 „Работен однос“ е договорен однос меѓу работникот и работодавачот во кој работникот доброволно 
се вклучува во организираниот процес на работа кај работоавачот, за плата и други примања, лично 
непрекинато ја извршува работата според упатствата и под надзор на работодавачот„. (Закон за 
работните односи, член 5, став 1, т. 1 - Службен весник на РМ бр. 62/05.  
4 Авторот сака да укаже дека, и да се прифати првото становиште, скоро да е невозможно материјата 
за социјалното осигурување солидно да се обработи со оглед на фактот што предметот Трудово 
право (како и другите предмети) е семестрален  и фондот на часови е ограничен.

Scene 7

1.1/2  Содржина на трудовото право 
Трудовото право во основа ги опфаќа следните прашања кои ја

сочинуваат неговата содржина, што всушност претставува и предмет на 
проучување на трудовото право: 
 Работните односи меѓу работниците и работодавачите кои се

воспоставуваат со склучување на договор за вработување, односно 
правата и обврските што настануваат при засновањето на работниот 
однос и во текот на работата;

 Забраната на дирекна и индирекна дискриминација на кандидатот за

вработување и на работникот;

 Вознемирување и полово вознемирување како дискриминација (мобинг); 
 Договорот за вработување како единствен правен основ за засновање

на работен однос, правата и обврските на страните при склучување на 
договорот за вработување, неговата содржина и видови на договори за 
вработување;

 Обврски на работникот во врска со вршење на работата, обврски на

 Прриправнички стаж, волонтерски стаж и пробна работа; 
 Откажување на договорот за вработување со отказ од страна на

работникот и работодавачот;

 Плаќањето на работата; 
 Работното време, паузи , одмори и отсуства; 
 Надомест на штета, односно одговорноста на работниците за штета и

одговорноста на работодавачот за обештетување на работникот;

 Посебната заштита на жената, заштита на работниците кои не

наполниле 18 години возраст, заштита на инвалиди и посебна заштита 
на повозрасни работници;

 Остварување и заштита на правата, обврските и одговорностите од

 Во прилог на заокружувањето на предметот и содржината на трудовото

право да ги наведеме и прашањата за мирно решавање на 
индивидуалните и колективните спорови, асоцијации на работници и 
работодавачи, односно синдикати и здруженија на работодавачи, 
колективното договоарање, штрајкот, економско – социјалниот совет и 
инспекцискиот надзор во областа на работните односи.

 Како дел од содржината на трудовото право неизбежно се наметнува и

прашањето за изворите на трудовото право, а посебно треба да се 
потенцира улогата и значењето на Меѓународната организација на 
трудот (МОТ) и нејзината организациона структура и надлежност;

 Повеќето автори, во предметот и содржината на трудовото право ја

вклучуваат и проблематиката на социјалното осигурување, (социјалното 
право или социјалното законодавство).

Нормите и институтите на трудовото право се менувале во текот на

историјата во согласност со развојот на општеството, промените на 
општествените системи, а во рамките на иста држава, спрема степенот на

Scene 8

внатрешното уредување и економскиот развој. Така, во самиот почеток на 
својот развој, трудовото право било дел на граѓанското право и поради 
тоа, наемните работни односи во почетокот на XIX век биле вклучени во 
облигационо-договорните односи и како такви, влегле во граѓанските 
законици. Во средината на XIX век, под притисок на работничката класа, а 
со цел за подобрување на неподносливите услови на работа и животот, 
државата најпрво донела многу ограничено и по обем на заштита и по 
кругот на лицата кои ги опфакало, заштитно трудово законодавство 
(Англија, Германија и Франција). На крајот на XIX век и во почетокот на XX 
век, со појавата на работничките синдикати, а со тоа и со колективните 
договори, интервенцијата на државата во областа на трудот и работните 
односи била сè поголема, особено по Првата светска војна, што од друга 
страна, имало сè поголемо влијание на еманципацијата на прописите од 
областа на работата и работните односи од граѓанското право. За ова 
најмногу придонела Меѓународната организација на трудот (МОТ), така што 
во оделни држави сите прописи кои ги уредувале прашањата од работата и 
работните односи, се кодифицирале во посебни закони (Франција, Австрија, 
Холандија, Италија, Германија, САД и сл.).5

1.1/3 Дефиниција на трудовото право

Дефинирањето на секоја гранка на правото е обид да се проникне во

суштината на една правна дисциплина што преставува голем предизвик и 
ризик, а тој ризик е уште поголем и понеизвесен кога се прави обид за 
дефинирање на релативно нова правна дисциплина. Од друга страна, се 
работи за правна гранка која се наоѓа во експанзија како на национални, 
така и во меѓународни рамки. 
 
Најпрво, трудовото право се дефинира во неговото објективно

значење – што би значело дека трудовото право е збир на правни прописи 
со кои се уредува положбата на лицата кои вршат определена работа или 
определено занимање за определена плата. 6 
 
Трудовото право во своето субјективно заначње претставува збир на

овластувања и права на поединци и група поединци, со што се дава 
приоритетно значење на поимот – труд. 
 
При дефинирањето на поимот на трудовото право, во трудово-

правната теорија, секогаш се поаѓа од предметот и содржината на оваа 
правна дисциплина. Со оглед на фактот дека предметот на трудовото 
право, всушност, е човековиот труд, оттука и потребата од утврдување на 
елементите на неговото конкретно сознавање. Човековиот труд е слободен 
индивидуален труд, односно труд на слободните луѓе. Тој истовремено е и 
несамостоен, односно зависен труд. Токму од овие две стојалишта, 
најмногу се одразува и целата идеологизација на самата дефиниција на 
трудовото право, која, кај некои теоретичари и автори е различна во

5 За ова види повеќе: Aleksić, Ž., Antonijević, Z., et all, Pravni leksikon, Savremena administracija, 
Beograd, 1970, стр. 951 
6 Kaskel, Arbeitsresht, 1928, стр. 31

Scene 9

зависност од степенот на развојот на општествено-економските односи и 
услови во која се прават обиди да се дефинира трудовото право. 
 
Да наведеме уште некои обиди за дефинирање на трудовото право

кои датират од многу одамна. 
- Некои автори7, трудовото право го дефинираат како како збир на правни 
прописи кои ги уредуваат односите што се воспоставуваат при извршување 
на некоја работа за сметка на друг, што всушност значи дека трудовото 
право го проучува и уредува потчинетиот, зависен труд. 
- Други, дефиницијата на трудовото право ја поистоветуваат со односот 
меѓу работникот и работодавецот, при што трудовото право претставува 
збир на правни прописи кои се применуваат на колективните и 
индивидуалните работни односи, односно кои се воспоставуваат меѓу 
приватниот работодавец и оние кои работат под негов надзор. 
- Во други дефиниции кај други автори, се забележува поистоветување на 
поимот на трудовото право со неговата содржина при што, тоа, како правна 
гранка, ги опфаќа севкупните закони и принципи кои се однесуваат на 
определени прашања што ја сочинуваат неговата содржина (како што се 
меѓусебните односи на работникот и работодавецот, односите меѓу 
државата со работодавецот и работниците) и сето тоа, значи, дека 
трудовото право треба да ги предвиди на пример, работното време, 
одморите, инспекцијата на трудот, заштитата, како и колективните 
договори.  
- Понатаму, дека трудовото право претставува збир на прописи што ја 
уредуваат 
експлоатацијата 
на 
човековиот 
труд 
во 
услови 
на

капиталистичкиот начин на производство, потоа инструментите на борбата 
на работниците против таа експлоатација и ограничувањата на нивната 
експлоатација, што се резултат на таа борба.

И покрај постоењето на мноштво дефиниции на поимот на трудовото

право, сепак, кај сите нив постои една заедничка карактеристика. Сите тие 
дефиниции, во согласност со постојното работно законодавство, трудовото 
право го сведуваат на наемни работни односи на работниците и 
работодавците, како и на институциите во врска со тие односи, неопфаќајќи 
ги работните односи на јавните службеници.

Врз основа на претходното, можеме да формулираме една општа

дефиниција за трудовото право, според која: тоа е правна дисциплина која 
ги опфаќа севкупните правни правила (норми), со кои се уредуваат 
работно-правните односи, институциите и правните односи, кои се во 
непосредна врска со засновањето, остварувањето и раскинувањето на 
работните односи, како и мерките на посебната заштита и социјалното 
осигурување, кои општествената заедница им ги гарантира на лицата 
од работен однос.

Во поширока смисла, трудовото право е правна гранка која ги опфаќа

сите институти кои се предвидени и уредени со трудовото законодавство,

7 Повеќе за ова види: Старова, Г., Трудово право и работни односи, теорија и законодавство, 
Просветно дело АД, Скопје, 2003, стр.9-13.

Scene 10

како и сите оние чинители кои посредно и непосредно се однесуваат на 
работните односи.

Во потесна смисла, трудовото право ги опфаќа исклучиво само оние

начела и норми кои се однесуваат на утврдување и остварување на 
правата, обврските и одговорностите на работата и во врска со работата.

Едноставно речено, трудовото право преставува збир на правни

начела и правни правила со кои се уредуваат работните односи, како 
договорни односи меѓу работниците и работодавачите.8

1.1/4 Субјекти на трудовото право

Во врска со дефинирањето на субјектите на трудовото право се

наметнува прашањето за односот на релацијата со субјектите на работниот 
однос, бидејќи во прв поглед, колку и да постои идентичност, сепак треба да 
се прави разлика меѓу субјектите на трудовото право и оние на работните 
односи. Таа разлика е значајна и првенствено произлегува од положбата на 
субјектите во работниот однос и субјектите во трудовото право. Имено, 
субјектите во работниот однос се носители на правата и обврските кои 
произлегуваат од тој однос, а субјектите на трудовото право се оние 
чинители 
кои 
ги 
уредуваат 
и 
учествуваат 
во 
уредувањето 
и

имплементацијата на тие права и обврски и го овозможуваат и 
надгледуваат оживотворувањето на сите институции на трудовото право 
воопшто.

Во трудово-правната теорија, субјектите на трудовото право се

- 
индивидуални и колективни;и

Индивидуалните субјекти на трудовото право се субјектите или

учесниците меѓу кои се воспоставува работниот однос, односно сите лица 
кои се во работен однос, без оглед на фактот каде тој се засновува и каква 
е нивната положба во тој однос. Овие лица најчесто се и пасивни субјекти 
на трудовото право. Но, од аспект на нивната улога и положба во 
уредувањето 
на 
институциите 
на 
трудовото 
право, 
особено 
при

колективното договарање, како и во автономното уредување, овие лица сè 
повеќе стануваат активни субјекти на трудовото право.

Во групата на индивидуални субјекти на трудовото право спаѓаат

деловните субјекти, односно претпријатијата-друштвата во сите облици на 
сопственост и во сите дејности. Овие субјекти најчесто се јавуваат како 
пасивни субјекти, но тие се јавуваат и како активни, особено при 
склучувањето на колективните договори и при донесувањето на актите со 
кои се уредуваат институциите на трудовото право. Тоа значи дека под 
субјекти на работниот однос се подразбираат физички и правни лица 
(деловни субјекти), помеѓу кои се воспоставува работниот однос, а

8 Види повеќе кај Д-р Петар Наумоски, Трудово право, Скопје 2007, страна 13-16, Прв приватен 
универзитет – Европски универзитет на РМ-Скопје.

Scene 11

работникот, работниот однос го заснова со работодавачот, кај кого е 
вработен.9

Колективни 
субјекти 
на 
трудовото 
право 
се 
колективните

(колегијалните) органи на деловните субјекти (управни одбори, одбори на 
директори, комисии и сл.) Во оваа група на субјекти спаѓаат и работничките 
синдикати, 
органите 
на 
државната 
власт, 
одделни 
меѓународни

организации и заедници, чија дејност и активност се насочени кон 
проучувањето и уредувањето на прашањата од областа на работните 
односи. Во поново време, преовладува ориентацијата субјекти на трудово 
право да бидат колективните субјекти, поаѓајќи од самиот колективен 
карактер на правата од работниот однос, што е суштинска придобивка на 
современите текови на демократизацијата на трудот и трендовите на 
економскиот развој.

Во трудовото законодавство во Република Македонија е прифатен

класичниот пристап на работниот однос, како однос на трудот и капиталот, 
кој се заснова помеѓу два субјети-работникот и работодавецот. Според 
Законот за работните односи, работникот како еден од субјектите во 
работниот однос, го заснова тој однос, во кој работникот доброволно се 
вклучува во организираниот процес на работа кај работодавачот, за плата и 
други примања, лично непрекинато да ја извршува работата според 
упатствата и под надзор на работодавачот.10 Работодавачот, како втор 
субјект на работен однос, е правното и физичкото лице како и други 
субјекти (органи на државна управа, органи на локална самоуправа, 
подружница 
на 
странско 
друштво, 
дипломатско 
и 
конзуларно

претставништво) кој вработува работник, врз основа на договор за 
вработување. Тоа значи дека под субјекти на работниот однос се 
подразбираат физичките и правни лица помеѓу кои се воспоставува 
работниот однос.11

1.1/5 Карактеристики на трудовото право 
 
Трудовото право, како посебна правна дисциплина, во единствениот

правен систем на една држава има свои специфични карактеристики кои 
произлегуваат токму од определеното место на трудовото право во 
правниот систем, како и од неговиот предмет и содржина.

Едно од основните карактеристики на tрудовото право е неговата

динамичност која перманентно го следи неговото создавање и развој, 
неговото приспособување кон општествениот и економскиот развој, како и 
неговото влијание врз унапредувањето на тој напредок.

9 Зошто да не се сметаат за субјекти на трудовото право и „кандидатите за вработување“, имајќи ја 
во предвит законската регулатива за забрана на дискриминација (дирекна и индирекна). 
10 Член 5, став 1, т 1, ЗРО. 
11 Види Д-р Петар Наумоски, Трудово право, Скопје 2007, страна 16-18, Издавач Прв приватен 
универзитет – Европски универзитет на РМ. 
Повеќе за ова види: Старова, Гзиме., Трудово право и работни односи, теорија и законодавство, 
Просветно дело АД, Скопје, 2003, стр.20-21.

Scene 12

Трудовото право го карактеризира и експанзијата на неговиот

предмет и содржина, во смисла на опфаќањето на се поголем број лица во 
работен однос, како и на сè поразновидните облици на трудот.

Екстензивноста, 
како 
карактеристика 
на 
трудовото 
право,

претставува сè поширокото опфаќање од страна на трудово-правните 
прописи на мерки и форми за унапредување и заштита на правата на 
лицата во работен однос, а во тие рамки и што поширока опфатеност на 
работните односи во областа на различни дејности.

Како 
карактеристика 
на 
трудовото 
право 
претставува 
и

единственоста која се согледува во тенденциите кон што поголема 
унификација, генерализација, односно во што поголема универзалност на 
трудовото право во однос на основните, односно минималните права.

Конкретноста 
на 
трудовото 
право 
како 
една 
од 
неговите

карактеристики, во основа, е, да се заштити положбата на работниците на 
најефикасен и оптимален начин, при што, трудовото право на конкретен 
начин ги уредува условите за работа, правата и обврските на работниците, 
притоа водејќи сметка за низа специфичности што ја определуваат нивната 
положба во текот на работата (големината на деловните субјекти, 
природата на дејноста што се врши, потоа возраста на работниците, 
нивниот пол и сл.).

Друга карактеристика на трудово право е неговата непостојаност,

односно променливост. Имено, сите трудово-правни прописи и норми 
своите основи и корени ги имаат во економско – политичкиот систем, кои 
зависат од неговиот развој.

Зборувајќи за карактеристиките на трудовото право, треба да се

нагласи и констатира дека трудовото право има задолжителен карактер во 
смисла на почитување на пропишаните норми, чие непочитување 
законодавецот го санкционира со определени мерки.

При определувањето на овие карактеристики, значајно влијание

имаат и вкупните општествено-економски и политички односи во 
определена држава, но нивното влијание не треба да биде со таков 
интензитет, што од политиката би се направила цврста основа за 
определување на карактеристиките на трудовото право.12

1.2  МЕСТО, ЗНАЧЕЊЕ, НАЗИВ И ОДНОСОТ НА ТРУДОВОТО ПРАВО

СО ДРУГИТЕ ПРАВНИ ДИСЦИПЛИНИ

1.2/1 Место на трудовото право во правниот систем

Меѓу теоретичарите се поставува дилемата дали трудовото право

спаѓа во приватното или во јавното право. Трудовото право во почетокот 
на својот развој за свој предмет имал регулирање на односите меѓу

12 Види: Старова, Гзиме. Ibid, стр.14-15.

Scene 13

работниците и работодавачите и тоа врз основа на индивидуални договори 
за наем, кои по својот карактер претставувале граѓанско – правни договори. 
Со таквиот свој предмет на регулирање трудовото право спаѓа во доменот 
на приватното право.

Во понатамошниот развиток на трудовото право, со започнување на

државната интервенцја во работните односи, а тоа особено во областа на 
заштита на правата на лицата во работен однос, се намала доминацијата 
на приватното право во определување на местото на трудовото право и се 
повеќе почнуваат да се јавуваат елементи од јавно – правен карактер, кои 
постепено го преземаат приматот при определување на местото на ова 
правна дисциплина.

Според едни теоретичари, интервенцијата на државата во работните

односи и донесувањето на императивно законодавство во областа на 
трудот не влијае врз промената на карактерот на трудовото право, така што 
тоа и понатаму останува во рамките на приватното право и тоа се додека  
предмет на неговото редување се односите меѓу приватните работодавачи 
и работниците.13   
 
Според 
други 
теоретичати, 
интервенцијата 
на 
државата 
во

уредувањето на работните односи е повеќе од доволен аргумент за да го 
одредат местото на трудовото право во доменот на јавното право. 
 
Некои автори застапуваат мислење дека е невозможно при

определувањето на местото на трудовото право во правниот систем да се 
постави исклучива граница меѓу тоа дали трудовото право спаѓа во 
приватното право или јавното право врз основа на принципот или-или. 
Тие истакнуваат дека друдовото право уредува (и проучува, а законите 
уредуваат, забелешка на авторот) и материја која по својот карактер спаѓа 
во приватното право (доколку неговите норми се однесуваат на односите 
меѓу поединци кои се уредуваат врз основа на договор) и материја која 
спаѓа во јавното право (доколку предмет на негово регулирање е заштитата 
на вработените лица, нивното осигурување итн.). Според тоа, трудовото 
право би спаѓало и во приватното и во јавното право, односно на мешовити 
правни дисциплини кои се наоѓаат меѓу јавното и приватното право (има 
елементи и на јавно и приватно право - забелешка на авторот). 
 
Некои теоретичари сметаат дека трудовото право е самостојна,

единствена правна гранка во севкупниот правен систем на една држава, 
која се развила од мал збир прописи на договор за работа, во самостојна и 
автономна гранка на правото, со сопствени субјекти, сопствен предмет и 
содржина, сопствени начела и извори, кои се во една органски поврзана 
целост и кои се разликуваат од оние на другите правни гранки.14 
                                                 
13 Меѓутоа, кога како работодавач е друг субјект (орган на државната власт, орган на единица на 
локалната самоуправа, дипломатско и конзуларно преставништво, како и државните установи, 
јавните претпријатија, заводите, фондовите, кои вработуваат работници врз основа на договор за 
вработување, каде интервенира државата со императивно законодавство во областа на работните 
односи, трудовото право ги има сите елементи на јавно право. 
 
14 Повеќе за ова види: Старова, Гзиме. Ibid, стр.27-28.

Scene 14

1.2/2 Значењето на трудовото право

Беше истакнато дека трудовото право е релативно млада правна

дисциплина (егзистира околу едно столетие), но во потполна експанзија и 
динамичност и една од позначајните правни гранки. До кој степен 
трудовото право се одликува и со жива динамичност сведочи и мислата на 
познатиот трудово – правен теоретичар Жорж Сорел кој вели: „Ние кои се 
бавиме со изучување на трудовото право сме посреќни од оние кои го 
изучуваат римското право (кои секцираат леш), или од цивилистите (кои 
често пати негуваат старец), зашто можеме да го изучуваме и следиме 
развитокот на еден млад човек. Ние гледаме како живее работничкото 
право, како една институција родена спонтано во рамките на општествените 
односи“.15 
 
Значењето на трудовото право се огледува и во перманентното

проширување на предметот и содржината на трудовото право, така што 
со своето уредување тоа ги опфаќа лицата кои своите активности ги 
обавуваат во сите стопански и нестопански дејности и тоа денес се повеќе 
има тенденција да ги опфати сите лица кои обавуваат професионални 
активност, без разлика од каков вид се тие.  
 
Значењето на трудовото право се огледа и во фактот што тоа ги

уредува работните односи и работните услови на милиони вработени лица 
кои живеат од својот труд и на тој начин постанува регулатор на нивната 
материјална и социјална положба. Оттаму, трудовото право за работните 
луѓе има големо значење зашто сета нивна егзистенција, сиот нивен живот 
зависи од него, а со тоа трудовото право добива не само правно, туку и 
политичко, социјално и економско значење во определено општество и во 
светот воопшто. 
 
Со натамошната еволуција и проширување на предметот и

содржината на трудовото право, тоа се повеќе добива во своето значење, 
зашто за него никогаш  не ќе може да се рече дека е една константна 
правна дисциплина која е еднаш за секогаш детерминирана.16

1.2/3 Назив на трудовото право

Правната дисциплина чии предмет на уредување и проучување го

сочинуваат работните односи воопшто со сите оние прашања кои нив ги 
детерминираат (зановањето и престанокот на работниот однос, положбата 
на работниците, правата и обврските на работниците и работодавачите, 
нивната оговорност и друго), како и органите, организациите и 
институциите од областа на трудот17, се именува како трудово право и

15 G. Levasseur, Evolution, caractere tendances du Droit du travail, Le Droit preve au milieu du XX-ieme 
siecle. G. Ripett. t. II, Paris, 1950, 444. 
16 Повеќе за ова види: Старова, Гзиме. Ibid, стр.15-16. 
17 Мирното решавање на индивидуалните и колективните спорови (мировен совет, арбитража), 
асоцијации на работници и работодавачи, односно синдикати и здруженија на работодавачи,

Scene 15

како позитивно – правна и како научна – дисциплина. Овој назив е главно 
општо прифатен во сите земји, што не беше случај во досегашниот развој 
на трудовото право. Имено, трудовото право е една од правните 
дисциплини кои низ текот на својот развој го менува и својот назив, што не е 
случај со некои други правни дисциплини, чие име е утврдено при самото 
нивно основање и константно употребувано во текот на целиот нивен 
развој.

Трудовото право, како назив за правна дисциплина е во употреба од

понов датум. Називот на трудовото право во текот на неговиот развој се 
менувал во зависност од тоа што оваа правна дисциплина проучуваше и 
уредуваше и на кои субјекти се однесува неговиот предмет на проучување.

1. На почетокот на својот развој трудовото право беше познато под

името фабричко законодавство, односно идустриско. Тоа од причина 
зашто, предмет на неговото проучување биле работните односи кои се 
засноваа во областа на индустриските дејност, во фабриките, а неговите 
правни норми се однесуваа на работниците кои се вработуваат во дејности 
од областа на индустријата.

Називот фабричко, односно индустриско законодавство (legislation

industrial), за трудовото право е несоодветен и претесен, зашто со него 
можат да се опфатат само оние правни норми и да бидат уредени само 
оние работни односи кои се засноваат во областа на индустријата, а не и 
работните 
односи 
кои 
се 
засноваат 
во 
областа 
на 
трговијата,

земјоделството, рударството, сообраќајот, а камо ли работните односи на 
работниците врзботени во органите на државната власт, органите на 
единиците на локалната самоуправа, установите, јавните претпријатија, 
фондовите и други правни и физички лица кои вработуваат работници 
(забелешка на авторот). Потенцирајќи ги работните односи како основен 
предмет на трудовото право, називот фабричко, односно индустриско 
законодавство би можел да биде и преширок, бидејки уредувањето на 
односите во областа на индустријата опфаќа и низа институции и односи 
(кои не се работни односи) кои не се предмет на трудовото право (на 
пример, правата од индустриска сопственост – патенти, индустриски дизањ 
и др.).

2. За трудовото право, во правната теорија се сретнува и називот

работничко право или работничко законодавство (legislation auvriere, 
arbeitszecht, со образложение дека тоа, првенствено се однесува на 
работниците. Овој назив за трудовото право е неадекватен зашто неговите 
норми не се однесуват само на работниците (кои се само еден субјект, 
страна, на работниот однос), туку и на работодавачите и пошироко, како 
што беше образложено погоре.

3.Трудовото право често било именувано и како синдикално право (le

driot syndical). Употребата на овој назив за трудовото право се правда со 
фактот за се поширокиот обем на заштита на работниците што општеството

колективното договоарање, штрајкот, економско – социјалниот совет и инспекцискиот надзор во 
областа на работните односи.

Scene 16

им ја пружа и се поголемата улога што при заштитата ја имаат синдикатите. 
Улогата на синдикатите е несомнена во остварување на правото на 
колективното договарање (но и индивидуална заштита на правата на 
работникот, во споровите и постапките со работодавачот), а со тоа и 
можноста прашањата во врска со работните односи да се уредуваат со 
колективните договори. Со сиот респект кон улогата што синдикатите ја 
имаа низ историјата на работничкото движење  во остварувањето и 
заштитата на правата на работниците, но овој назив не може да се прифати 
како дефинитивен, бидејки синдикалното право, односно синдикатот и 
правото на здружување на работниците се само дел од трудовото право. 
 
4. Меѓу називите кои се среќаваат за да се именува трудовото право

ANDON-VOJO TRUDOVO KNIGA

Scene 1 (0s)

Scene 2 (10s)

Scene 3 (1m 50s)

Scene 4 (3m 30s)

Scene 5 (4m 3s)

Scene 6 (5m 38s)

Scene 7 (7m 19s)

Scene 8 (8m 55s)

Scene 9 (10m 39s)

Scene 10 (12m 22s)

Scene 11 (13m 54s)

Scene 12 (15m 32s)

Scene 13 (17m 6s)

Scene 14 (18m 52s)

Scene 15 (20m 29s)

Scene 16 (22m 11s)

Scene 17 (23m 54s)

Scene 18 (25m 30s)

Scene 19 (27m 2s)

Scene 20 (28m 40s)

Scene 21 (30m 0s)

Scene 22 (31m 36s)

Scene 23 (33m 20s)

Scene 24 (35m 2s)

Scene 25 (36m 45s)

Scene 26 (38m 11s)

Scene 27 (39m 56s)

Scene 28 (41m 2s)

Scene 29 (42m 45s)

Scene 30 (44m 28s)

Scene 31 (46m 2s)

Scene 32 (47m 26s)

Scene 33 (48m 57s)

Scene 34 (50m 39s)

Scene 35 (52m 10s)

Scene 36 (52m 59s)

Scene 37 (54m 42s)

Scene 38 (56m 24s)

Scene 39 (58m 0s)

Scene 40 (59m 30s)

Scene 41 (1h 0m 58s)

Scene 42 (1h 2m 39s)

Scene 43 (1h 4m 21s)

Scene 44 (1h 5m 48s)

Scene 45 (1h 7m 13s)

Scene 46 (1h 8m 53s)

Scene 47 (1h 10m 26s)

Scene 48 (1h 11m 50s)

Scene 49 (1h 13m 24s)

Scene 50 (1h 15m 5s)